By the CNN Wire Staff
January 10, 2011 4:28 a.m. EST
(CNN) -- NATO officials said Monday they have sent a team to investigate an incident in central Afghanistan where troops thought they were battling militants, but instead may have exchanged gunfire with Afghan police.
The operation, which took place Sunday in Daikundi province, led to the death of three Afghan police officers and wounded three others, the International Security Assistance Force said.
NATO troops were conducting a patrol in a village when they came across nine armed people who were setting up what "appeared to be an ambush position," the force said in a statement.
The service members called in aerial support.
Later, troops determined the air strike may have been carried out against an Afghan police team, the force said.
"While we take extraordinary precaution while conducting operations to avoid friendly casualties, it appears innocent people may have been mistakenly targeted," said U.S. Army Col. Rafael Torres, the director of the force's Joint Command Combined Joint Operations Center director.
Link to Source: http://www.cnn.com/2011/WORLD/asiapcf/01/10/afghanistan.police.killed/
Monday, January 10, 2011
60% state institutions in Daikundi operate in rental buildings
NEILI (NNI): About 60 percent of state institutions are operating in central Daikundi province without having buildings of their own, costing much to the country's budget, the governor said. "Officials of these departments operate from rented places, the rent of which range from 15,000 to 25, 000 afghanis per month," Qurban Ali Uruzgani said. "Twenty-two out of 37 state bodies have no buildings of their own," he said, adding the government had to pay a lot of money in rent for these buildings. Hajj and Islamic Affairs department is one of many operating in rental buildings. "The current building for which we pay 15,000 afghanis a month is not big enough to house all the staff," head of the department, Shiekh Mohammad Essa Taqadussi said. He said he had raised the problem with the ministry concerned who came up with the promise to construct a building for his department next year. Residents complain that provincial departments changed buildings with time to time, creating problems for them. "Almost every year, provincial departments change locations and you have to wander for days to find their new locations," said Mohammad Ali, a resident of Shahristan district.
Link to Source: http://www.allvoices.com/s/event-7840960/aHR0cDovL3d3dy50aGVmcm9udGllcnBvc3QuY29tL05ld3MuYXNweD9uY2F0PWFuJmFtcDtuaWQ9NTU0JmFtcDthZD0xMC0xLTIwMTE=
Link to Source: http://www.allvoices.com/s/event-7840960/aHR0cDovL3d3dy50aGVmcm9udGllcnBvc3QuY29tL05ld3MuYXNweD9uY2F0PWFuJmFtcDtuaWQ9NTU0JmFtcDthZD0xMC0xLTIwMTE=
Afghan Culture Museum
Blog: John Thackara
A lifetime ago, during a six month journey in Afghanistan, I passed the spectacular site of Bamiyan, shown in this photograph, on my way into the Hindu Kush. This was long before the three enormous statues of Buddha, carved into the sides of cliffs, were destroyed by the Taliban on the grounds that they were an affront to Islam.
A two-day visit did not make this hippy-tourist an expert — but the impact of that site has lived with me ever since. The statues could only have been created by one of humanity's most ancient civilizations — and yet that cultural and social legacy is hardly ever mentioned in contemporary media coverage of the country.
It is welcome news, therefore, that a project to create a virtual museum of Afghan culture has been launched in Paris by an independent producer, Pascale Bastide. The celebrated and visionary architect Yona Friedman has agreed to to design and "build" a virtual structure that will enable access to Afghan collections which are now physically scattered in many museums and private collections around the world. Every art object will have its own geographic, ethnological and historic information; a panoramic table will situate these objects in the larger context of European, Mideastern and Asian civilizations. There will be also a special pavilion offered to Afghan people to deposit their own archives.
"My fundamental idea about architecture is that we are overbuilding" comments Friedman; "earth is over occupied. A museum, from this point of view, doesn't need to have a building." Rather than attempt to fill the cavity left after the demolition of the giant statues with a new buillding, his idea is to use that space as a kind of grid, or promenade, to present the online exhibits.
Another collaborator in the project, Michael Barry, a professor of Near Eastern Studies at Princeton, states that "several moments of mankind's fate and creativity were sealed on what is today Afghan soil — and the world needs to see that".
Link to source: http://observersroom.designobserver.com/johnthackara/entry.html?entry=23898
Sunday, January 9, 2011
Save us, plead Afghan blood-feud lovers
Jeremy Kelly | Sunday Herald Sun | January 09, 2011
A YOUNG Afghan couple want asylum in Australia after their marriage sparked a bloody tribal war, tit-for-tat kidnappings and intervention by US Special Forces and President Hamid Karzai.
A bloody tribal war has erupted over the marriage of a young Afghan couple. Picture: AP Source: HWT Image Library
They now fear her family is trying to hunt them down to kill them to preserve her family’s so-called honour.
Their problems started 10 months ago in Oruzgan province, where most Australian troops are based, when 20-year-old Massoma ran off with her lover, a member of the Hazara tribe, which has been persecuted by her tribe, the Pashtuns, for centuries.
“If my family finds me, they will cut me into pieces because I married a Hazara boy without their permission,” Massoma said.
She said they lived from day to day, sleeping no more than one night in any house, in fear they would be found and then slain.
“We were not expecting any of this. It was never on our mind. This man took my heart. He had a kind face, good colour and beautiful skin. That’s why I ran away with him,” Massoma said.
It was four months after fleeing her family in a village in Khas Oruzgan district that her family found out where she was.
Her husband, Younus, 22, went to her family to try to broker a peace deal, asking whether they wanted money – an offer he said they refused.
“They said, ‘We want the girl, you and your family’. They wanted us all, just for killing.”
By then, news of the marriage was causing ripples through the district. Fighting between Pashtuns and Hazaras flared with, by most accounts, at least two people killed and 300 families forced to flee their houses to escape the violence.
The Pashtuns kidnapped a teenage Hazara girl, Mahgul, and rushed her to Kandahar province. The Hazaras retaliated, taking seven Pashtun men hostage.
Perhaps realising the issue could escalate into a potential tribal war, US Special Forces, which are the only foreign military in the area, intervened.
Locals said the US military rescued Mahgul from Kandahar and brought both girls back to their base in Khas Oruzgan.
Word spread around the community that the Americans had two local women on the base, fertile propaganda for the Taliban.
“I knew (then) that I had to get them off my base as fast as possible,” said the Special Forces captain, who, under US military policy, cannot be named.
He arranged a shura, or gathering, to bring the warring sides together. That led to another shura, where agreements were forged for the violence to cease, the hostages to be released and delegations from each tribe to be sent to Kabul to ensure the peace was lasting.
President Karzai met the delegation, which included tribal leaders, MPs and the president’s chief tribal adviser.
The matter was close to their hearts, given Massoma was a member of their Pashtun sub-tribe, the Popalzai.
After 41 days of talks, the two sides recently returned to Oruzgan unable to reach agreement. The sticking point: Massoma refused to attend.
“We don’t trust them. I swear on the Holy Qur’an they will kill us both,” she said.
Oruzgan’s police chief Juma Gul agreed that Massoma was “in danger because her brother and father are taking this issue very seriously”.
He confirmed that violence because of the marriage had led to two deaths, the displacement of 300 people and 11 hostages being taken, all of whom he said were now released.
Adding to the intrigue is a claim by the Pashtuns that Massoma was married before meeting Younus and that she needs to divorce him.
“That’s a complete lie,” Massoma said.
The US Special Forces captain said that in his discussions with Massoma’s mother, she didn’t mentioned her daughter was already married, adding that the supposed first husband never appeared.
The Pashtun delegation’s leader and Karzai’s tribal adviser, Jan Mohammed Khan, said that until the couple came to Kabul the matter would remain simmering in the province and any move to give asylum to the couple would merely inflame the issue, leading to further conflict.
“If they come to Kabul and if they are happy, we will say go. Go and be happy together,” he said, adding it was vital that she appear to get divorced from her alleged first husband.
Massoma said she doubted the pledge.
“We just want to find a peaceful place, a quiet place where no one can say anything to us,” she said.
“We want nothing else, just peace.”
Younus said only a new life in another country would ensure their safety.
“We want to be taken out of Afghanistan.” he said.
“Australia, America, wherever, we just want to leave Afghanistan.”
Speaking through an interpreter, Younus said the couple had good relations with Australian soldiers in Oruzgan province.
That, he said, had motivated their interest in Australia being their first choice for a new home.
“It is a peaceful country, I think, where they don’t kill people because they married someone,” he said.
“Their soldiers are helping us in Oruzgan, but they know of our situation and they know we will die here because of our marriage.
“If we have children, we don’t want them to live like us.
“During the night in one place, during the day in another place, all the time.”
The couple requested their surname not to be used and their picture to not appear on the internet because they wanted as few people as possible in Afghanistan to know their identity.
“We are on guard the whole time,” Younus said.
“This is not a proper life.
“We request from the Australian people, or whoever, to please us.”
The US commander of Australian forces in Oruzgan, Col. Jim Creighton, has taken an interest in the couple’s case.
Late last year he told the Sunday Herald Sun he had serious fears for Massoma’s future and he supported any move to get the couple out of the country.
To apply for asylum in Australia, the couple would face a precarious journey through Pashtun-dominated areas of Oruzgan, Kandahar and Ghazni before making their way to Kabul.
They would then have to travel east through the Khyber Pass to the Pakistani capital Islamabad because the Australian Embassy in Kabul offers no consular assistance to Afghans.
Link to source: http://www.heraldsun.com.au/ipad/afghan-blood-feud-couple-seek-asylum/story-fn6bfkm6-1225984234954
A YOUNG Afghan couple want asylum in Australia after their marriage sparked a bloody tribal war, tit-for-tat kidnappings and intervention by US Special Forces and President Hamid Karzai.
A bloody tribal war has erupted over the marriage of a young Afghan couple. Picture: AP Source: HWT Image Library
They now fear her family is trying to hunt them down to kill them to preserve her family’s so-called honour.
Their problems started 10 months ago in Oruzgan province, where most Australian troops are based, when 20-year-old Massoma ran off with her lover, a member of the Hazara tribe, which has been persecuted by her tribe, the Pashtuns, for centuries.
“If my family finds me, they will cut me into pieces because I married a Hazara boy without their permission,” Massoma said.
She said they lived from day to day, sleeping no more than one night in any house, in fear they would be found and then slain.
“We were not expecting any of this. It was never on our mind. This man took my heart. He had a kind face, good colour and beautiful skin. That’s why I ran away with him,” Massoma said.
It was four months after fleeing her family in a village in Khas Oruzgan district that her family found out where she was.
Her husband, Younus, 22, went to her family to try to broker a peace deal, asking whether they wanted money – an offer he said they refused.
“They said, ‘We want the girl, you and your family’. They wanted us all, just for killing.”
By then, news of the marriage was causing ripples through the district. Fighting between Pashtuns and Hazaras flared with, by most accounts, at least two people killed and 300 families forced to flee their houses to escape the violence.
The Pashtuns kidnapped a teenage Hazara girl, Mahgul, and rushed her to Kandahar province. The Hazaras retaliated, taking seven Pashtun men hostage.
Perhaps realising the issue could escalate into a potential tribal war, US Special Forces, which are the only foreign military in the area, intervened.
Locals said the US military rescued Mahgul from Kandahar and brought both girls back to their base in Khas Oruzgan.
Word spread around the community that the Americans had two local women on the base, fertile propaganda for the Taliban.
“I knew (then) that I had to get them off my base as fast as possible,” said the Special Forces captain, who, under US military policy, cannot be named.
He arranged a shura, or gathering, to bring the warring sides together. That led to another shura, where agreements were forged for the violence to cease, the hostages to be released and delegations from each tribe to be sent to Kabul to ensure the peace was lasting.
President Karzai met the delegation, which included tribal leaders, MPs and the president’s chief tribal adviser.
The matter was close to their hearts, given Massoma was a member of their Pashtun sub-tribe, the Popalzai.
After 41 days of talks, the two sides recently returned to Oruzgan unable to reach agreement. The sticking point: Massoma refused to attend.
“We don’t trust them. I swear on the Holy Qur’an they will kill us both,” she said.
Oruzgan’s police chief Juma Gul agreed that Massoma was “in danger because her brother and father are taking this issue very seriously”.
He confirmed that violence because of the marriage had led to two deaths, the displacement of 300 people and 11 hostages being taken, all of whom he said were now released.
Adding to the intrigue is a claim by the Pashtuns that Massoma was married before meeting Younus and that she needs to divorce him.
“That’s a complete lie,” Massoma said.
The US Special Forces captain said that in his discussions with Massoma’s mother, she didn’t mentioned her daughter was already married, adding that the supposed first husband never appeared.
The Pashtun delegation’s leader and Karzai’s tribal adviser, Jan Mohammed Khan, said that until the couple came to Kabul the matter would remain simmering in the province and any move to give asylum to the couple would merely inflame the issue, leading to further conflict.
“If they come to Kabul and if they are happy, we will say go. Go and be happy together,” he said, adding it was vital that she appear to get divorced from her alleged first husband.
Massoma said she doubted the pledge.
“We just want to find a peaceful place, a quiet place where no one can say anything to us,” she said.
“We want nothing else, just peace.”
Younus said only a new life in another country would ensure their safety.
“We want to be taken out of Afghanistan.” he said.
“Australia, America, wherever, we just want to leave Afghanistan.”
Speaking through an interpreter, Younus said the couple had good relations with Australian soldiers in Oruzgan province.
That, he said, had motivated their interest in Australia being their first choice for a new home.
“It is a peaceful country, I think, where they don’t kill people because they married someone,” he said.
“Their soldiers are helping us in Oruzgan, but they know of our situation and they know we will die here because of our marriage.
“If we have children, we don’t want them to live like us.
“During the night in one place, during the day in another place, all the time.”
The couple requested their surname not to be used and their picture to not appear on the internet because they wanted as few people as possible in Afghanistan to know their identity.
“We are on guard the whole time,” Younus said.
“This is not a proper life.
“We request from the Australian people, or whoever, to please us.”
The US commander of Australian forces in Oruzgan, Col. Jim Creighton, has taken an interest in the couple’s case.
Late last year he told the Sunday Herald Sun he had serious fears for Massoma’s future and he supported any move to get the couple out of the country.
To apply for asylum in Australia, the couple would face a precarious journey through Pashtun-dominated areas of Oruzgan, Kandahar and Ghazni before making their way to Kabul.
They would then have to travel east through the Khyber Pass to the Pakistani capital Islamabad because the Australian Embassy in Kabul offers no consular assistance to Afghans.
Link to source: http://www.heraldsun.com.au/ipad/afghan-blood-feud-couple-seek-asylum/story-fn6bfkm6-1225984234954
آثار کاتب درمعرض خطر نابودی
ایوب آروین
بی بی سی
واحد فیضی نوه کاتب میگوید، نگهداری و چاپ آثار کاتب از مهمترین دغدغه های خانواده کاتب است
خانواده فیض محمد کاتب، مورخ مشهور افغانستان می گویند ۳۵۰۰ صفحه از آثار خطی چاپ نشده این نویسنده در نزد آنها موجود است.
پیش از این اطلاع چندانی در باره این بخش از آثار کاتب وجود نداشت و گمان اغلب بر این بود که آثار کاتب در سالهای اغتشاش پس از سقوط سلطنت امانالله خان از بین رفته است.
نخستین بار در سال ۱۳۶۵ خورشیدی خانواده کاتب اطلاع دادند که هزاران صفحه از آثار کاتب به خط خود او در نزد آنها وجود دارد و آنها این آثار را در اختیار دولت وقت افغانستان قرار دادند.
دولت در آن زمان این آثار را که مجموع آن به حدود پنج هزار صفحه میرسید، در آرشیو ملی افغانستان بایگانی کرد و این نخستین اقدام برای کشف و حفظ آثار کاتب بود.
همچنین سال گذشته خورشیدی دولت افغانستان نسخه خطی جلد چهارم سراجالتواریخ، مهمترین اثر کاتب را از فردی که نام او هنوز اعلام نشده است، خرید و در آرشیو ملی بایگانی کرد.
آثار کاتب در بایگانی ملی
کاتب را از لحاظ دقت و زیرکی در تاریخنویسی رسمی، با بیهقی، تاریخنویس دوره غزنویان مقایسه کرده اند.
به این ترتیب، آن گونه که مقامهای دولت افغانستان گفته اند، در حال حاضر بیش از پنج هزار صفحه از آثار خطی فیض محمد کاتب، که بخش اعظم آنها در باره تاریخ معاصر افغانستان است، در بایگانی ملی افغانستان نگهداری میشود.
در گذشته گمان بر این بود که کتاب سراجالتواریخ تنها سه جلد دارد که تاریخ افغانستان را از ۱۳۶۰ قمری تا پایان پادشاهی امیر عبدالرحمان خان در سال ۱۳۱۵ قمری را در بر دارد.
اما اکنون خانواده کاتب به بیبیسی گفتهاند که صدها صفحه از جلد چهارم و حتی جلد پنجم سراجالتواریخ هم در نزد آنها موجود است.
واحد فیضی، یکی از نوههای کاتب گفت: "۳۵۰۰ صفحهای که در نزد ما است، بیشتر مربوط به وقایع امیر حبیبالله خان و امیر امانالله خان است. بخشهایی از این نوشتهها مربوط به جلد چهارم و پنجم سراجالتواریخ میشود."
به گفته او، این بخش از جلد چهارم و پنجم سراجالتواریخ، توضیحات بیشتری در ارتباط با تحولات این دوره ارائه میکند که در دیگر آثار کاتب با این تفصیل بیان نشده است.
تفاوت نسخههای خطی و چاپی سراج التواریخ
امیر حبیب الله خان سراجالتواریخ را شخصا سانسور کرده است.
در سال گذشته هم بخشی از جلد سوم سراجالتواریخ همراه با نسخه خطی جلد چهارم این کتاب در اختیار بایگانی ملی افغانستان قرار گرفته بود. این بخش از جلد سوم سراج التواریخ به دلائلی که هنوز مشخص نشده، در نسخه چاپ شده آن نیامده است.
نسخه چاپ شده جلد سوم سراج التواریخ که تحولات دوره پادشاهی امیر عبدالرحمان خان را در بر دارد، در سال ۱۳۳۳ هجری قمری تحت نظر مستقیم امیر حبیب الله خان و پس از سانسور شخص او و دو تن از منشیان او چاپ شده بود، ولی این نسخه به دستور حبیب الله خان پیش از انتشار در چاپخانه سلطنتی کابل از بین برده شد.
آن گونه که امیر حبیبالله خان خود در مقدمه جلد اول سراج التواریخ نوشته، او شخصا به فیض محمد کاتب دستور داده بوده که "سرگذشت پادشاهان افغان" را بنویسد، اما پس از آن که مشاوران امیر، او را متوجه زیانهای شرح قتل عامها و استبداد این پادشاهان میکنند، او دستور از بین بردن سراجالتواریخ را صادر میکند.
از جلد سوم چاپ شده سراجالتواریخ تنها چند نسخه از چاپخانه بیرون شده بود که در حال حاضر هم وجود دارد و نسخه خطی آن نشان میدهد که میان این دو نسخه تفاوتهای زیادی وجود دارد. به نظر میرسد که نویسنده نخواسته یا نتوانسته که پادشاه را قانع به چاپ نسخه کامل آن کند.
به این ترتیب به نظر میرسد که حالا دوره کامل پنج جلدی سراجالتواریخ به گونه دستنویس و به خط خود کاتب در دسترس است.
آثار کاتب در اروپا
اعضای خانواده کاتب نگران نگهداری و چاپ آثار او هستند.
آن گونه که آقای فیضی نوه کاتب می گوید، علاوه بر بخشهایی از سراجالتواریخ، آثار دیگری هم از کاتب بجا مانده که در هشتاد سال گذشته به وسیله خانواده کاتب نگهداری میشده و خانواده کاتب این آثار را به همراه خود به اروپا برده است.
بر اساس فهرستی که آقای فیضی در اختیار بیبیسی قرار داده، به طور کلی ۲۸ جزوه بزرگ و کوچک از آثار خطی کاتب در نزد خانواده او نگهداری میشود که تقریبا نیمی از آنها مربوط به سراجالتواریخ است و بقیه آنها شامل آثار دیگر کاتب و همچنین اسناد مهم دولتی آن دوره میشود.
در میان این آثار جلد سوم کتاب تحفهالحبیب، یکی دیگر از کتابهای مشهور کاتب، هم دیده می شود. کاتب پیش از سراج التواریخ این کتاب را نوشته بود، اما امیر حبیب الله و منشیان او این کتاب را آنقدر سانسور کردند، که کاتب از چاپ آن منصرف شد و به تالیف سراج التواریخ پرداخت.
تحفهالحبیب هم به دستور حبیبالله خان و به نام او نوشته شده است. این کتاب شرح تحولات افغانستان در زمان پادشاهان پیش از پادشاهی امیر حبیبالله خان را در بر دارد.
آقای فیضی گفت که در میان نسخه های خطی که در نزد خانواده کاتب نگهداری می شود، کتابی است با عنوان "تاریخ عام و قدیم افغانستان"، کتاب دیگری با نام "اصول دین" و جزوهای هم با عنوان "ذکر تحدید(مرز) افغانستان و وجه تسمیه آن" وجود دارد.
رونوشت نامههایی از امیر عبدالرحمان خان و محمد نادر شاه هم در میان جزوه های به جا مانده از کاتب دیده میشوند که به نظر می رسد اهمیت تاریخی داشته باشند.
دغدغه نگهداری
همه آثار چاپ نشده کاتب به خط خود او است.
فیض محمد کاتب این آثار را در سالهای ۱۳۳۱ تا سالهای منتهی به پایان زندگیاش در ۱۳۴۹ هجری قمری (۱۳۰۹ خورشیدی) نوشته است، اما از آن زمان تا حال تحولات مختلف سیاسی و نظامی در افغانستان فرصت چاپ این آثار را نداده است.
حالا آنگونه که واحد فیضی نوه کاتب میگوید، نگهداری و چاپ آثار کاتب از مهمترین دغدغه های خانواده کاتب است. آقای فیضی گفت که هنوز هم با وجود بهبود شرایط در کشور، زمینه چاپ این آثار و نگهداری نسخه های خطی آنها در محلی مطمئن وجود ندارد.
به گفته او، هرچند برخی کارشناسان کتابداری به خانواده کاتب در باره شیوه و شرایط نگهداری نسخه های موجود آثار خطی کاتب مشورت داده اند، اما آقای فیضی گفت که خانواده کاتب به این نظر است که آثار کاتب به عنوان مراث فرهنگی و ملی کشور باید در محلی مطمئن و به گونه حرفه ای نگهداری شوند. نگهداری غیر حرفه ای آثار چاپ نشده کاتب، خطر از بین رفتن این آثار را هر روز بیشتر می کند و بیم آن وجود دارد که بخشی از وقایع تاریخی، نامه ها و مکاتبات رسمی و اسناد دولتی که در هیچ جای دیگری نیست، از بین بروند.
وعدههایی که عملی نشد
در هشتاد سال گذشته فرصت چاپ آثار کاتب به دست نیامده است.
در دو سال گذشته مقامهای دولت افغانستان بارها از چاپ آثار کاتب سخن گفته اند و شماری از آنها گفته اند که چاپ آثار کاتب در صدر فهرست اولویت های دولت در زمینه فرهنگی قرار دارد، ولی در عمل هیچ کاری برای انتشار این آثار انجام نشده است.
سال گذشته مقامهای وزارت اطلاعات و فرهنگ پس از به دست آوردن و بایگانی کردن جلد چهارم سراج التواریخ گفتند که تلاش می کنند که این کتاب و دیگر آثار کاتب را چاپ کنند و در آخرین مورد دین محمد مبارز راشدی، معاون این وزارت گفت "وعده" می دهد که امتیاز چاپ این آثار را به بخش خصوصی واگذار خواهد کرد.
حتی محمد کریم خلیلی، معاون رئیس جمهوری هم در مراسمی که در ماه سنبله/شهریور گذشته برای بزرگداشت از کاتب در کابل برگزار شده بود، بر چاپ و انتشار آثار کاتب تاکید کرد، ولی به نظر می رسد که این سخن ها تنها برای اقناع علاقمندان تاریخ کشور و آثار کاتب اظهار می شود و برنامه عملی در این زمینه هنوز وجود ندارد.
واحد فیضی در بخشی از سخنان خود گفت که هنوز دولت افغانستان در ارتباط به آثار کاتب تماسی نگرفته و خانواده او هم نمی داند که دولت افغانستان در ارتباط با آن بخش از آثار کاتب که در بایگانی ملی نگهداری می شود، چه کاری انجام خواهند داد.
Source: http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2011/01/110104_k02-kateb-books-family.shtml
بی بی سی
واحد فیضی نوه کاتب میگوید، نگهداری و چاپ آثار کاتب از مهمترین دغدغه های خانواده کاتب است
خانواده فیض محمد کاتب، مورخ مشهور افغانستان می گویند ۳۵۰۰ صفحه از آثار خطی چاپ نشده این نویسنده در نزد آنها موجود است.
پیش از این اطلاع چندانی در باره این بخش از آثار کاتب وجود نداشت و گمان اغلب بر این بود که آثار کاتب در سالهای اغتشاش پس از سقوط سلطنت امانالله خان از بین رفته است.
نخستین بار در سال ۱۳۶۵ خورشیدی خانواده کاتب اطلاع دادند که هزاران صفحه از آثار کاتب به خط خود او در نزد آنها وجود دارد و آنها این آثار را در اختیار دولت وقت افغانستان قرار دادند.
دولت در آن زمان این آثار را که مجموع آن به حدود پنج هزار صفحه میرسید، در آرشیو ملی افغانستان بایگانی کرد و این نخستین اقدام برای کشف و حفظ آثار کاتب بود.
همچنین سال گذشته خورشیدی دولت افغانستان نسخه خطی جلد چهارم سراجالتواریخ، مهمترین اثر کاتب را از فردی که نام او هنوز اعلام نشده است، خرید و در آرشیو ملی بایگانی کرد.
آثار کاتب در بایگانی ملی
کاتب را از لحاظ دقت و زیرکی در تاریخنویسی رسمی، با بیهقی، تاریخنویس دوره غزنویان مقایسه کرده اند.
به این ترتیب، آن گونه که مقامهای دولت افغانستان گفته اند، در حال حاضر بیش از پنج هزار صفحه از آثار خطی فیض محمد کاتب، که بخش اعظم آنها در باره تاریخ معاصر افغانستان است، در بایگانی ملی افغانستان نگهداری میشود.
در گذشته گمان بر این بود که کتاب سراجالتواریخ تنها سه جلد دارد که تاریخ افغانستان را از ۱۳۶۰ قمری تا پایان پادشاهی امیر عبدالرحمان خان در سال ۱۳۱۵ قمری را در بر دارد.
اما اکنون خانواده کاتب به بیبیسی گفتهاند که صدها صفحه از جلد چهارم و حتی جلد پنجم سراجالتواریخ هم در نزد آنها موجود است.
واحد فیضی، یکی از نوههای کاتب گفت: "۳۵۰۰ صفحهای که در نزد ما است، بیشتر مربوط به وقایع امیر حبیبالله خان و امیر امانالله خان است. بخشهایی از این نوشتهها مربوط به جلد چهارم و پنجم سراجالتواریخ میشود."
به گفته او، این بخش از جلد چهارم و پنجم سراجالتواریخ، توضیحات بیشتری در ارتباط با تحولات این دوره ارائه میکند که در دیگر آثار کاتب با این تفصیل بیان نشده است.
تفاوت نسخههای خطی و چاپی سراج التواریخ
امیر حبیب الله خان سراجالتواریخ را شخصا سانسور کرده است.
در سال گذشته هم بخشی از جلد سوم سراجالتواریخ همراه با نسخه خطی جلد چهارم این کتاب در اختیار بایگانی ملی افغانستان قرار گرفته بود. این بخش از جلد سوم سراج التواریخ به دلائلی که هنوز مشخص نشده، در نسخه چاپ شده آن نیامده است.
نسخه چاپ شده جلد سوم سراج التواریخ که تحولات دوره پادشاهی امیر عبدالرحمان خان را در بر دارد، در سال ۱۳۳۳ هجری قمری تحت نظر مستقیم امیر حبیب الله خان و پس از سانسور شخص او و دو تن از منشیان او چاپ شده بود، ولی این نسخه به دستور حبیب الله خان پیش از انتشار در چاپخانه سلطنتی کابل از بین برده شد.
آن گونه که امیر حبیبالله خان خود در مقدمه جلد اول سراج التواریخ نوشته، او شخصا به فیض محمد کاتب دستور داده بوده که "سرگذشت پادشاهان افغان" را بنویسد، اما پس از آن که مشاوران امیر، او را متوجه زیانهای شرح قتل عامها و استبداد این پادشاهان میکنند، او دستور از بین بردن سراجالتواریخ را صادر میکند.
از جلد سوم چاپ شده سراجالتواریخ تنها چند نسخه از چاپخانه بیرون شده بود که در حال حاضر هم وجود دارد و نسخه خطی آن نشان میدهد که میان این دو نسخه تفاوتهای زیادی وجود دارد. به نظر میرسد که نویسنده نخواسته یا نتوانسته که پادشاه را قانع به چاپ نسخه کامل آن کند.
به این ترتیب به نظر میرسد که حالا دوره کامل پنج جلدی سراجالتواریخ به گونه دستنویس و به خط خود کاتب در دسترس است.
آثار کاتب در اروپا
اعضای خانواده کاتب نگران نگهداری و چاپ آثار او هستند.
آن گونه که آقای فیضی نوه کاتب می گوید، علاوه بر بخشهایی از سراجالتواریخ، آثار دیگری هم از کاتب بجا مانده که در هشتاد سال گذشته به وسیله خانواده کاتب نگهداری میشده و خانواده کاتب این آثار را به همراه خود به اروپا برده است.
بر اساس فهرستی که آقای فیضی در اختیار بیبیسی قرار داده، به طور کلی ۲۸ جزوه بزرگ و کوچک از آثار خطی کاتب در نزد خانواده او نگهداری میشود که تقریبا نیمی از آنها مربوط به سراجالتواریخ است و بقیه آنها شامل آثار دیگر کاتب و همچنین اسناد مهم دولتی آن دوره میشود.
در میان این آثار جلد سوم کتاب تحفهالحبیب، یکی دیگر از کتابهای مشهور کاتب، هم دیده می شود. کاتب پیش از سراج التواریخ این کتاب را نوشته بود، اما امیر حبیب الله و منشیان او این کتاب را آنقدر سانسور کردند، که کاتب از چاپ آن منصرف شد و به تالیف سراج التواریخ پرداخت.
تحفهالحبیب هم به دستور حبیبالله خان و به نام او نوشته شده است. این کتاب شرح تحولات افغانستان در زمان پادشاهان پیش از پادشاهی امیر حبیبالله خان را در بر دارد.
آقای فیضی گفت که در میان نسخه های خطی که در نزد خانواده کاتب نگهداری می شود، کتابی است با عنوان "تاریخ عام و قدیم افغانستان"، کتاب دیگری با نام "اصول دین" و جزوهای هم با عنوان "ذکر تحدید(مرز) افغانستان و وجه تسمیه آن" وجود دارد.
رونوشت نامههایی از امیر عبدالرحمان خان و محمد نادر شاه هم در میان جزوه های به جا مانده از کاتب دیده میشوند که به نظر می رسد اهمیت تاریخی داشته باشند.
دغدغه نگهداری
همه آثار چاپ نشده کاتب به خط خود او است.
فیض محمد کاتب این آثار را در سالهای ۱۳۳۱ تا سالهای منتهی به پایان زندگیاش در ۱۳۴۹ هجری قمری (۱۳۰۹ خورشیدی) نوشته است، اما از آن زمان تا حال تحولات مختلف سیاسی و نظامی در افغانستان فرصت چاپ این آثار را نداده است.
حالا آنگونه که واحد فیضی نوه کاتب میگوید، نگهداری و چاپ آثار کاتب از مهمترین دغدغه های خانواده کاتب است. آقای فیضی گفت که هنوز هم با وجود بهبود شرایط در کشور، زمینه چاپ این آثار و نگهداری نسخه های خطی آنها در محلی مطمئن وجود ندارد.
به گفته او، هرچند برخی کارشناسان کتابداری به خانواده کاتب در باره شیوه و شرایط نگهداری نسخه های موجود آثار خطی کاتب مشورت داده اند، اما آقای فیضی گفت که خانواده کاتب به این نظر است که آثار کاتب به عنوان مراث فرهنگی و ملی کشور باید در محلی مطمئن و به گونه حرفه ای نگهداری شوند. نگهداری غیر حرفه ای آثار چاپ نشده کاتب، خطر از بین رفتن این آثار را هر روز بیشتر می کند و بیم آن وجود دارد که بخشی از وقایع تاریخی، نامه ها و مکاتبات رسمی و اسناد دولتی که در هیچ جای دیگری نیست، از بین بروند.
وعدههایی که عملی نشد
در هشتاد سال گذشته فرصت چاپ آثار کاتب به دست نیامده است.
در دو سال گذشته مقامهای دولت افغانستان بارها از چاپ آثار کاتب سخن گفته اند و شماری از آنها گفته اند که چاپ آثار کاتب در صدر فهرست اولویت های دولت در زمینه فرهنگی قرار دارد، ولی در عمل هیچ کاری برای انتشار این آثار انجام نشده است.
سال گذشته مقامهای وزارت اطلاعات و فرهنگ پس از به دست آوردن و بایگانی کردن جلد چهارم سراج التواریخ گفتند که تلاش می کنند که این کتاب و دیگر آثار کاتب را چاپ کنند و در آخرین مورد دین محمد مبارز راشدی، معاون این وزارت گفت "وعده" می دهد که امتیاز چاپ این آثار را به بخش خصوصی واگذار خواهد کرد.
حتی محمد کریم خلیلی، معاون رئیس جمهوری هم در مراسمی که در ماه سنبله/شهریور گذشته برای بزرگداشت از کاتب در کابل برگزار شده بود، بر چاپ و انتشار آثار کاتب تاکید کرد، ولی به نظر می رسد که این سخن ها تنها برای اقناع علاقمندان تاریخ کشور و آثار کاتب اظهار می شود و برنامه عملی در این زمینه هنوز وجود ندارد.
واحد فیضی در بخشی از سخنان خود گفت که هنوز دولت افغانستان در ارتباط به آثار کاتب تماسی نگرفته و خانواده او هم نمی داند که دولت افغانستان در ارتباط با آن بخش از آثار کاتب که در بایگانی ملی نگهداری می شود، چه کاری انجام خواهند داد.
Source: http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2011/01/110104_k02-kateb-books-family.shtml
Thursday, January 6, 2011
Rival Indian firms join hands to bid for Bamiyan iron ore
Posted: Fri Jan 07 2011, 04:10 hrs
New Delhi:
For the first time rivals in the domestic market, steel giants Sail, Tata, Essar, RINL and the Jindal Group, are coming together to jointly bid for iron ore assets and to explore building a steel plant in war-torn Afghanistan.
At a meeting today, the Mines Ministry promised the steel producers “all possible assistance” to facilitate their entry into the “difficult” country.
The Ministry of External Affairs is closely coordinating with the Mines Ministry on the modalities of bidding for mining rights in the Hajigak mines in the Bamiyan province, 130 km west of Kabul.
Afghanistan is estimated to be sitting on iron reserves of 1.8 billion tonnes in Hajigak alone, and is issuing an open tender for multiple exploration concessions. The selected bidder will be granted mineral concessions under the Afghan Mineral Law, 2010.
There are potential coking coal reserves near the Hajigak mines, which the Hamid Karzai government hopes will enthuse companies to set up integrated plants.
Link to source: http://www.indianexpress.com/news/Rival-Indian-firms-join-hands-to-bid-for-Afghanistan-iron-ore/734529
New Delhi:
For the first time rivals in the domestic market, steel giants Sail, Tata, Essar, RINL and the Jindal Group, are coming together to jointly bid for iron ore assets and to explore building a steel plant in war-torn Afghanistan.
At a meeting today, the Mines Ministry promised the steel producers “all possible assistance” to facilitate their entry into the “difficult” country.
The Ministry of External Affairs is closely coordinating with the Mines Ministry on the modalities of bidding for mining rights in the Hajigak mines in the Bamiyan province, 130 km west of Kabul.
Afghanistan is estimated to be sitting on iron reserves of 1.8 billion tonnes in Hajigak alone, and is issuing an open tender for multiple exploration concessions. The selected bidder will be granted mineral concessions under the Afghan Mineral Law, 2010.
There are potential coking coal reserves near the Hajigak mines, which the Hamid Karzai government hopes will enthuse companies to set up integrated plants.
Link to source: http://www.indianexpress.com/news/Rival-Indian-firms-join-hands-to-bid-for-Afghanistan-iron-ore/734529
Wednesday, January 5, 2011
هشتادمین سالگرد درگذشت کاتب؛ بیهقی روزگار
بصیر احمد حسینزاده
نویسنده و پژوهشگر
کاتب از پرکارترین و دقیق النظرترین تاریخ نویسان معاصر است
شانزدهم جدی/ دی امسال برابر است با هشتادمین سالروز درگذشت فیض محمد کاتب هزاره، مورخ مشهور افغانستان و مولف کتاب "سراج التواریخ"، که در سال ۱۳۰۹ خورشیدی در کابل چشم از جهان فروبست.
فیض محمد فرزند محمد وکیل از طایفه محمد خواجه هزاره بود و در روستای زرد سنگ از توابع غزنی در ۱۶ رمضان ۱۲۷۹ قمری به دنیا آمد.
به دنبال جنگ سخت قومی و فرقه ای که در آن محل روی داد و به ویرانی سکونتگاه های هزاره ها منجر شد، بازماندگان طایفه محمد خواجه و دیگر اقوام هزاره به "ناهور" غزنی کوچیدند. پدر کاتب در ناهور وکالت و ریاست طایفه محمد خواجه را بر عهده داشت.
ملا فیض محمد تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش و در مکتبخانههای سنتی به انجام رساند و سپس برای ادامه تحصیل به قندهار، لاهور، کابل و نجف رفت و دانشهای متداول روزگار، مانند حکمت، لغت، نجوم، حساب و جبر را آموخت و زبانهای پشتو، عربی، اردو و انگلیسی را هم به اندازه نیاز فراگرفت.
از استادان او در کابل ملا محمد سرور اسحاقزی بود که کاتب "تحریر اقلیدس" و "خلاصه الحساب" و "شرح چغمنی" را نزد وی فرا گرفت.
کاتب خوشنویس
ملا فیض محمد کاتب نویسنده و ادیب روشنفکر و از جمله مشروطه خواهان اول بود که حقیقتا نویسنده پرکار و مورخ عالمی بود
عبدالحی حبیبی
میرزا فیض محمد کاتب از همان دوران کودکی خط خوشی داشت و آنگونه که در دانشنامه ادب فارسی و برخی دیگر از منابع آمده است، استادی اش در خوشنویسی و نویسندگی و پیشنهاد ملا محمد سرور اسحاقزی موجب شد تا در دوره امیر عبدالرحمان خان و دوره پسرش امیر حبیب الله خان به سمت "منشی دربار" گماشته شود و کار نوشتن نامه ها و فرمان های دولتی را به او بسپارند و از همین رو بود که به نام "کاتب" آوازه یافت.
در دانشنامه تاکید شده است که کاتب در خوشنویسی "بسیار استاد" بوده است، ولی "حسین نایل" بر این باور است که: "کاتب خط نستعلیق را خوب می نوشت و می توان صفت خوشنویس را بر او اطلاق کرد، اما نمی توان او را در هنر خوشنویسی استاد نامید".
منشی دربار
طبق گفته حسین نایل، بعد از این تاریخ، کاتب پیوسته با حبیب الله خان در تماس بوده و به هدایت او کار می کرد و از هیمن جهت به کاتب شهرت پیدا کرد که در نتیجه تخلص او شد. خود کاتب در سراج التواریخ در این مورد نوشته است: "...جناب نواب شهزاده سپهر و ساده پیشم خواند و نیکم بنواخت و مامور نقل کتب و کتابتم فرمود..."
با توجه به شناختی که امیر حبیبالله خان از علم و دانش کاتب به ویژه در زمینه تاریخنگاری پیدا کرده بود، به او اجازه داد که کتابی در تاریخ افغانستان از روزگار به قدرت رسیدن احمد شاه درانی تا زمان خود امیر حبیب الله بنگارد و برای این کار همه بایگانی های دولتی، اسناد و مدارک دست اول، نامه ها و فرمان ها گزارشهای روزانه و سایر نوشته های موجود را در اختیار کاتب گذاشت.
کاتب در زندان
بیشتر صاحب نظران بر این باورند که کاتب علیرغم پیوندش با دربار شاهی، اندیشه های آزادی خواهانه ای داشت و از جنبش های پیشرو افغانستان، مانند جنبش مشروطیت پشتیبانی می کرد و آنگونه که "عبدالحی حبیبی" در کتاب "جنبش مشروطیت در افغانستان" روایت کرده است، "ملا فیض محمد کاتب نویسنده و ادیب روشنفکر و از جمله مشروطه خواهان اول بود که حقیقتا نویسنده پرکار و مورخ عالمی بود" و به همین سبب در زمان سرکوب جنبش مشروطیت اول او نیز همراه با دیگر سران جنبش به دست امیر حبیب الله به زندان افتاد.
با توجه به شناخت امیر حبیب الله از کاتب که از زمان شاهزادگی او را می شناخت، بعد از مدت کوتاهی کاتب از زندان رها شد.
کاتب در کتاب 'کرسی نشینان کابل'
پس از بازگشت کاتب از هزاره جات، جاسوسان حکومت کاتب را متهم کردند که مردم را به پایداری و عدم سازش بر انگیخته است و حبیب الله کلکانی بعد از دریافت این اخبار کاتب را دستگیر و مورد ضرب و شتم فروان قرار داد که برخی بر این باورند که کاتب بر اثر همین ضرب و شتم از دنیا رفتبعد از مرگ امیر حبیب الله پسرش امان الله خان به قدرت رسید و آنگونه که "مهدی فرخ"، سفیر وقت دولت پهلوی ایران در افغانستان در کتاب "کرسی نشینان کابل" نوشته است، "مقامات حکومتی تلاش داشتند تا از نفوذ کاتب در دستگاه حکومتی به خاطر شیعه و هزاره بودن جلوگیری نمایند."
"در (زمان) سلطنت امان الله خان و وزارت محمد نادر خان، (کاتب) به مدعی العمومی تعیین گردید و به واسطه مخالفت وزرا که (کاتب) قزلباش (یعنی شیعه) است، مانع از تصدی مشارالیه شدند و کاتب بعد از (این) به وکالت هزاره ها منتخب گردید. عبدالعزیز خان وزیر داخله و جمعی دیگر به شاه مراجعه کردند که اگر این شخص به شورا برود، کسی حاضر نمی شود".
در ادامه کتاب "کرسی نشینان کابل" از روابط کاتب با سفارت ایران سخن رفته است: "(کاتب) از بدو تأسیس سفارت ایران با نهایت صمیمیت و جدیت خدمات قابل توجه به سفارت کرده است. از خیالات و نیات محرمانۀ متصدیان فعلی افغانستان هر قدر که مطلع شود - سفارت را مطلع مینماید. برای مهاجرت به ایران و جلب بربری های افغانستان به ایران و جلوگیری از نیات سوء مأمورین افغانستان در خراسان – حاضر و از روی عقیدۀ مذهبی برای هر فداکاری و زحمتی حاضر است."
در مورد راست و دروغ بودن محتوای این کتاب که برای اولین بار در سال ۱۳۷۰ خورشیدی در تهران منتشر شد، علیرغم تلاش نگارنده به نتیجه مشخصی نرسید و فقط در برخی از نوشته ها در موافقت و مخالفت با محتوای کتاب آنهم فقط در مورد فیض کاتب بعضی ها از روی احساسات که بیشتر توجه به مسایل قومی و مذهبی داشت بحث هایی را مطرح کرده بودند که فاقد وجاهت علمی بود.
ولی حتی اگر محتوای کتاب صحت هم داشته باشد، باید توجه داشت که آن چه که از شرح حال سایر دولتمردان افغانستان در کتاب کرسی نشینان کابل بر می آید این است که ستایش ها و نکوهش ها بر اساس دیپلماسی و منافع سیاسی دولت پهلوی در آن روزگار بوده و برای پی بردن به این موضوع باید شرح حال تمام دولتمردان افغانستان را که در این کتاب آمده است، مطالعه کرد.
طبق روایت فرخ، بسیاری از رجال دولتی و سرداران محمدزایی در آن دوران با سفارت ایران رابطه داشته اند و حتی برخی از شاهزادگان و وزرای دولت امان الله خان، آنگونه که در کتاب روایت شده است، با سفارت ایران رابطه خصوصی داشته اند.
در شرح حال شاهزاده محمد کبیر برادر امان الله خان، شاهزاده امین الله پسر امیر عبدالرحمان خان، محمد یعقوب خان وزیر دربار امان الله خان، محمود خان پسر خاله و از اعضای دفتر امان الله خان و بسیاری دیگر از درباریان آمده است که همگی با سفارت ایران روابط خصوصی داشته اند.
تالیف و تدریس
کاتب در زمان امان الله خان علاوه بر تدریس در مکتب حبیبیه به تالیف کتب درسی هم اشتغال داشت و در این دوره گویا عضو هیاتی علمی، با عضویت کسانی مانند عبدالواسع قندهاری و بدری بیگ بوده است.
طبق برخی از نوشته ها، از جمله دانشنامه ادب فارسی، کاتب در لوی جرگه پغمان حضور داشت و خواستار به رسمیت شناختن مذهب تشیع در کنار مذهب تسنن شد که با مخالفت برخی از روحانیان متعصب سنی روبرو شد و این امر به ضرب و شتم او انجامید.
سفر به هزاره جات
بعد از فرار امان الله خان، حبیب الله کلکانی معروف به "بچه سقا" به قدرت رسید که در حکومت چند ماهه خود با مقاومت مردم هزاره، که طرفدار امان الله خان بودند، روبرو گردید.
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، حبیب الله کلکانی هیاتی از رجال هزاره به سرپرستی فیض محمد کاتب به هزاره جات فرستاد تا مردم هزاره را برای صلح با حکومت ترغیب کند. کاتب اگر چه در ظاهر از حکومت طرفداری می کرد، ولی در مجالس خصوصی هزاره ها، آنها را به مقاومت ترغیب می نمود.
پس از بازگشت کاتب از هزاره جات، جاسوسان حکومت کاتب را متهم کردند که مردم را به پایداری و عدم سازش بر انگیخته است و حبیب الله کلکانی بعد از دریافت این اخبار کاتب را دستگیر و مورد ضرب و شتم فروان قرار داد که برخی بر این باورند که کاتب بر اثر همین ضرب و شتم از دنیا رفت.
ضرب و شتم و درگذشت کاتب
طبق نوشته غلام محمد غبار در کتاب افغانستان در مسیر تاریخ: "مردم دعوت هیئت را رد و خودشان را زنده از راه وردک به کابل رجعت دادند. در نتیجه همین رفت و آمد هیات بود که بچه سقا بر میرزا فیض محمد خان نویسنده سراج التواریخ مشتبه گردید و او را چوب بسیار زد، میرزا مریض شد و بعدها به ایران رفت و بعد از معالجه بر گشت و بمرد."
اما آنگونه که علی رضوی غزنوی در شماره ۱۲ "سراج" خاطرات برخی از یاران و نزدیکان کاتب را نقل کرده، این احتمال هم وجود دارد که کاتب بر اثر ضرب و شتم حکومت وفات نکرده باشد.
در نوشته آقای رضوی آمده: "...فردا که آقای طاهری باز وارخطا (سراسیمه) رفته تا خدای نکرده ملا را چیزی نشده باشد، دیده که وی در خانه خود در گذر (کوچه) شاسمندهای چنداول در نزدیک کلکین (پنجره) نشسته است و به لهجه همیشگی غزنیچی خاص خود به او گفته است: "گفتم که اگه امشو نمردم دیگه نمومرم".
در ادامه همین نوشته، رضوی غزنوی نقل می کند که: "ملا پس از واقعه لت و کوب(ضرب و شتم)، بسیار ناتوان و یک مشت استخوان شده بود. روز ها در دکان (مغازه) میر اکبر آقا می نشست و در کمال احترام انگشت نما بود. ملا در سال اول پادشاهی نادر شاه نیت زیارت امام هشتم را کرد و از راه کویته بلوچستان عازم ایران شد... از سفر زیارت ملا و برگشتنش از مشهد معلوم می شود که وفات او هم از اثر مضروب شدن نبوده و خدا دانا تر است."
کاتب در ۱۶ جدی سال ۱۳۰۹ خورشیدی در "بالا جوی" منطقه چنداول کابل به خاک سپرده شد. او سه بار ازدواج کرد. همسر اول او از قره باغ بود که از او صاحب پسری به نام عبدالصمد و یک دختر گردید، همسر دوم او دختر میرزا خان بابا از کابل بود.
دقیق نویس
ملا فیض محمد کاتب آثار پر شماری نوشته است که برخی منتشر و برخی تا کنون توفیق چاپ نیافته است.
کاتب را می توان یکی از پرکارترین و دقیقترین تاریخنویسان افغانستان دانست که تا کنون نیز کسی به پای او نرسیده است و حجم تالیفات کاتب به بیش از شش هزار صفحه و آثار کتابت شده او به بیش از ده هزار صفحه بالغ می گردد.
آثار
سراج التواریخ
سراج التواریخ را امیر حبیب الله خان شخصا سانسور کرده است.
سراج التواریخ مهمترین اثر تالیفی فیض محمد کاتب می باشد که طبق نوشته اکثر صاحبنظران مستندترین کتاب تاریخی افغانستان است که تا کنون منتشر شده است.
عبدالحی حبیبی مورخ مشهور افغانستان در کتاب جنبش مشروطیت بر این نظر است که "سراج التواریخ که از کارهای ایام پختگی و تجربه های زندگانی او است، نخستین کتاب ضبط وقایع دولتی افغانستان شمرده می شود و برای مورخان دیگری که آثار خود را مطابق به موازین جدید تاریخ نویسی می نوسند، بهترین منبع معلومات به شمار می آید."
سراج التواریخ در چهار جلد نوشته شده است و در جلد اول وقایع سالهای حاکمیت خاندان محمدزایی و جلد دوم تاریخ حاکمیت دوست محمد خان تا سقوط محمد یعقوب خان را در بر دارد که در زمان حاکمیت امیر حبیب الله در کابل به چاپ رسیده است.
جلد سوم سراج التواریخ مربوط به وقایع زمان تسلط امیر عبداالرحمن خان است که مهمترین و بزرگترین بخش این کتاب است که در ۸۶۲ صفحه به قطع بزرگ و حروف ریز نوشته شده و در سال ۱۳۳۳ قمری به چاپ رسید، ولی امیر حبیب الله خان حکم به توقیف آن داد و فقط چند نسخه از آن در اختیار عموم قرار گرفت.
جلد چهارم سراج التواریخ که مربوط به وقایع حکمروایی امیر حبیب الله خان می شود هرگز توفیق چاپ پیدا نکرد و سال گذشته دولت افغانستان یک نسخه از این کتاب را به قیمت ۲۵ هزار دالر از یک کتابخانه خصوصی خریداری نمود و در آرشیو ملی بایگانی کرد.
طبق اسناد و شواهد موجود، جلد چهارم سراج التواریخ نیز همزمان با جلد سوم آن نوشته شده است و شرح بسیاری از رویداد های مندرج در جلد سوم به جلد چهارم ارجاع داده شده است.
از آگهی فروش سراج التواریخ هم که در شماره ۲۱ سال پنجم نشریه سراج الاخبار در ۱۱ سرطان ۱۲۹۵ به چاپ رسیده به خوبی مشخص است که حتی جلد چهارم این کتاب هم در همان زمان امیر حبیب الله به زیر چاپ رفته است.
در آگهی آمده است: "چون کتاب مستطاب سراج التواریخ چهار جلد می باشد که اگر در یک وقایه شیرازه می شد حجم کتاب موجود کلان می شد. لهذا اعلیحضرت همایونی والا امر نمودند که جلد اول و دوم در یک شیرازه و جلد سوم و چهارم آن که هنوز در زیر طبع می باشد پس از آنکه از طبع بر آمد مقوا کرده شده و انشاالله اعلان فروش آن نشر کرده خواهد شد."
تحفة الحبیب
"تحفه الحیب" نام یکی دیگر از آثار کاتب است که در سه جلد نوشته شده و به حوادث تاریخی مربوط به پاشاهان قبل از حبیب الله خان پرداخته که تا کنون چاپ نشده است.
حکمای متقدمین
"تاریخ حکمای متقدمین" این کتاب را کاتب هنگامی نوشته است که از امر تاریخ نگاری به صورت رسمی فراغت داشته و چنانکه از نام کتاب پیدا است به حیات حکمای قدیم می پردازد. این اثر در سال ۱۳۰۲ شمسی از روی خط مولف در مطبعه معارف در ۱۸۹ صفحه به چاپ رسید.
کاتب علاوه بر آثاره متعددی که نوشته در بررسی و تصحیح و تالیف کتاب های درسی هم نقش داشته است و مقالات زیادی از او در نشریه "سراج الخبار"، "آینه عرفان" و "حی علی الفلاح" به چاپ رسیده است.
دیگر آثار تالیفی:
فیضی از فیوضات، چاپ نشده
تذکره الانقلاب، چاپ نشده
سراج التواریخ- بخش دوم از جلد سوم، چاپ نشده
امان الانشا، چاپ نشده
امان التواریخ، چاپ نشده
تاریخ عصر امانی، در دسترس نیست
فقرات شرعیه، در دسترس نیست
وقایع دارالسلطنه، هزاره جات و ترکستان
زمامداری و سیاست کشورداری (در مجله حبل الله چاپ شده است)
آثار تحریر شده به خط میرزا فیض محمد کاتب
دیوان شهاب ترشیزی
در بیان شهاب فیوزهای ضربدار
تحفه الحبیب (در ۳ جلد)
سراج التواریخ (در ۳ جلد)
سراج التواریخ به خط عادی مولف
امان التواریخ، جلد ۱،۳،۴،۷
تاریخ حکمای متقدم (از روی خط مولف چاپ شده)
تذکرة الانقلاب
فیضی از فیوضات
یاداشتهای وقایع مختلف افغانستان
زمامداری و سیاست کشورداری (در مجله حبل الله چاپ شده است)
منابع:
۱- سراج التواریخ، فیض محمد کاتب، کابل ۱۳۳۳ قمری
۲- سراج الاخبار، سال پنجم، شماره ۲۱ یازدهم، سرطان ۱۲۹۵ خورشیدی، کابل
۳- آینه عرفان، (نشریه وزارت معارف افغانستان در دوران امان الله خان)؛ ۱۳۰۳ خورشیدی، کابل.
۴- افغانستان در مسیر تاریخ، غلام محمد غبار، جلد اول.
۵- دانشنامه ادب فارسی در افغانستان، حسن انوشه، ۱۳۸۷ خورشیدی، تهران.
۶- پژوهشی در سراج التواریخ و ملا فیض محمد کاتب، حسین نایل، سراج، سال ششم شماره ۱۶ و ۱۷، مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان، قم، ایران.
۷- به یاد فیض محمد کاتب پیش آهنگ تاریخ نویسی در افغانستان معاصر، دکتر سید علی رضوی غزنوی، سراج؛ شماره ۱۲، سال سوم، ۱۳۷۶ خورشیدی، قم، ایران.
۸- شیوه تاریخ نگاری و تاریخ سازی در افغانستان و جهان، بصیر احمد دولت آبادی، سراج، سال ششم، شماره ۱۸، سال ۱۳۷۸ خورشیدی
۹- چند سخن پیرامون سراج التواریخ و امان التواریخ، سید قاسم رشتیا، سراج، شماره ۱۲، سال ۱۳۷۶.
۱۰- یادی از محقق شهیر کشور فیض محمد کاتب هزاره، سر محقق عبدالصابر جنبش، خط سوم، شماره ۸ و ۹، سال ۱۳۸۵ خورشیدی، مشهد.
۱۱- فیض محمد کاتب و روش تاریخ نویسی، میر حسین شاه، تعاون، شماره چهار، سال هشتم، ۱۳۷۹ خورشیدی، پاکستان.
۱۲- کرسی نشینان کابل (احوال دولتمردان افغانستان در روزگار امیر امان الله خان)، سید مهدی فرخ، به کوشش محمد آصف فکرت، سال ۱۳۷۰، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، تهران.
۱۳- جنبش مشروطیت در افغانستان، عبدالحی حبیبی، ۱۳۶۳ خورشیدی، کابل.
Link to source: http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2011/01/110104_k02-kateb-live-and-books.shtml
نویسنده و پژوهشگر
کاتب از پرکارترین و دقیق النظرترین تاریخ نویسان معاصر است
شانزدهم جدی/ دی امسال برابر است با هشتادمین سالروز درگذشت فیض محمد کاتب هزاره، مورخ مشهور افغانستان و مولف کتاب "سراج التواریخ"، که در سال ۱۳۰۹ خورشیدی در کابل چشم از جهان فروبست.
فیض محمد فرزند محمد وکیل از طایفه محمد خواجه هزاره بود و در روستای زرد سنگ از توابع غزنی در ۱۶ رمضان ۱۲۷۹ قمری به دنیا آمد.
به دنبال جنگ سخت قومی و فرقه ای که در آن محل روی داد و به ویرانی سکونتگاه های هزاره ها منجر شد، بازماندگان طایفه محمد خواجه و دیگر اقوام هزاره به "ناهور" غزنی کوچیدند. پدر کاتب در ناهور وکالت و ریاست طایفه محمد خواجه را بر عهده داشت.
ملا فیض محمد تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش و در مکتبخانههای سنتی به انجام رساند و سپس برای ادامه تحصیل به قندهار، لاهور، کابل و نجف رفت و دانشهای متداول روزگار، مانند حکمت، لغت، نجوم، حساب و جبر را آموخت و زبانهای پشتو، عربی، اردو و انگلیسی را هم به اندازه نیاز فراگرفت.
از استادان او در کابل ملا محمد سرور اسحاقزی بود که کاتب "تحریر اقلیدس" و "خلاصه الحساب" و "شرح چغمنی" را نزد وی فرا گرفت.
کاتب خوشنویس
ملا فیض محمد کاتب نویسنده و ادیب روشنفکر و از جمله مشروطه خواهان اول بود که حقیقتا نویسنده پرکار و مورخ عالمی بود
عبدالحی حبیبی
میرزا فیض محمد کاتب از همان دوران کودکی خط خوشی داشت و آنگونه که در دانشنامه ادب فارسی و برخی دیگر از منابع آمده است، استادی اش در خوشنویسی و نویسندگی و پیشنهاد ملا محمد سرور اسحاقزی موجب شد تا در دوره امیر عبدالرحمان خان و دوره پسرش امیر حبیب الله خان به سمت "منشی دربار" گماشته شود و کار نوشتن نامه ها و فرمان های دولتی را به او بسپارند و از همین رو بود که به نام "کاتب" آوازه یافت.
در دانشنامه تاکید شده است که کاتب در خوشنویسی "بسیار استاد" بوده است، ولی "حسین نایل" بر این باور است که: "کاتب خط نستعلیق را خوب می نوشت و می توان صفت خوشنویس را بر او اطلاق کرد، اما نمی توان او را در هنر خوشنویسی استاد نامید".
منشی دربار
طبق گفته حسین نایل، بعد از این تاریخ، کاتب پیوسته با حبیب الله خان در تماس بوده و به هدایت او کار می کرد و از هیمن جهت به کاتب شهرت پیدا کرد که در نتیجه تخلص او شد. خود کاتب در سراج التواریخ در این مورد نوشته است: "...جناب نواب شهزاده سپهر و ساده پیشم خواند و نیکم بنواخت و مامور نقل کتب و کتابتم فرمود..."
با توجه به شناختی که امیر حبیبالله خان از علم و دانش کاتب به ویژه در زمینه تاریخنگاری پیدا کرده بود، به او اجازه داد که کتابی در تاریخ افغانستان از روزگار به قدرت رسیدن احمد شاه درانی تا زمان خود امیر حبیب الله بنگارد و برای این کار همه بایگانی های دولتی، اسناد و مدارک دست اول، نامه ها و فرمان ها گزارشهای روزانه و سایر نوشته های موجود را در اختیار کاتب گذاشت.
کاتب در زندان
بیشتر صاحب نظران بر این باورند که کاتب علیرغم پیوندش با دربار شاهی، اندیشه های آزادی خواهانه ای داشت و از جنبش های پیشرو افغانستان، مانند جنبش مشروطیت پشتیبانی می کرد و آنگونه که "عبدالحی حبیبی" در کتاب "جنبش مشروطیت در افغانستان" روایت کرده است، "ملا فیض محمد کاتب نویسنده و ادیب روشنفکر و از جمله مشروطه خواهان اول بود که حقیقتا نویسنده پرکار و مورخ عالمی بود" و به همین سبب در زمان سرکوب جنبش مشروطیت اول او نیز همراه با دیگر سران جنبش به دست امیر حبیب الله به زندان افتاد.
با توجه به شناخت امیر حبیب الله از کاتب که از زمان شاهزادگی او را می شناخت، بعد از مدت کوتاهی کاتب از زندان رها شد.
کاتب در کتاب 'کرسی نشینان کابل'
پس از بازگشت کاتب از هزاره جات، جاسوسان حکومت کاتب را متهم کردند که مردم را به پایداری و عدم سازش بر انگیخته است و حبیب الله کلکانی بعد از دریافت این اخبار کاتب را دستگیر و مورد ضرب و شتم فروان قرار داد که برخی بر این باورند که کاتب بر اثر همین ضرب و شتم از دنیا رفتبعد از مرگ امیر حبیب الله پسرش امان الله خان به قدرت رسید و آنگونه که "مهدی فرخ"، سفیر وقت دولت پهلوی ایران در افغانستان در کتاب "کرسی نشینان کابل" نوشته است، "مقامات حکومتی تلاش داشتند تا از نفوذ کاتب در دستگاه حکومتی به خاطر شیعه و هزاره بودن جلوگیری نمایند."
"در (زمان) سلطنت امان الله خان و وزارت محمد نادر خان، (کاتب) به مدعی العمومی تعیین گردید و به واسطه مخالفت وزرا که (کاتب) قزلباش (یعنی شیعه) است، مانع از تصدی مشارالیه شدند و کاتب بعد از (این) به وکالت هزاره ها منتخب گردید. عبدالعزیز خان وزیر داخله و جمعی دیگر به شاه مراجعه کردند که اگر این شخص به شورا برود، کسی حاضر نمی شود".
در ادامه کتاب "کرسی نشینان کابل" از روابط کاتب با سفارت ایران سخن رفته است: "(کاتب) از بدو تأسیس سفارت ایران با نهایت صمیمیت و جدیت خدمات قابل توجه به سفارت کرده است. از خیالات و نیات محرمانۀ متصدیان فعلی افغانستان هر قدر که مطلع شود - سفارت را مطلع مینماید. برای مهاجرت به ایران و جلب بربری های افغانستان به ایران و جلوگیری از نیات سوء مأمورین افغانستان در خراسان – حاضر و از روی عقیدۀ مذهبی برای هر فداکاری و زحمتی حاضر است."
در مورد راست و دروغ بودن محتوای این کتاب که برای اولین بار در سال ۱۳۷۰ خورشیدی در تهران منتشر شد، علیرغم تلاش نگارنده به نتیجه مشخصی نرسید و فقط در برخی از نوشته ها در موافقت و مخالفت با محتوای کتاب آنهم فقط در مورد فیض کاتب بعضی ها از روی احساسات که بیشتر توجه به مسایل قومی و مذهبی داشت بحث هایی را مطرح کرده بودند که فاقد وجاهت علمی بود.
ولی حتی اگر محتوای کتاب صحت هم داشته باشد، باید توجه داشت که آن چه که از شرح حال سایر دولتمردان افغانستان در کتاب کرسی نشینان کابل بر می آید این است که ستایش ها و نکوهش ها بر اساس دیپلماسی و منافع سیاسی دولت پهلوی در آن روزگار بوده و برای پی بردن به این موضوع باید شرح حال تمام دولتمردان افغانستان را که در این کتاب آمده است، مطالعه کرد.
طبق روایت فرخ، بسیاری از رجال دولتی و سرداران محمدزایی در آن دوران با سفارت ایران رابطه داشته اند و حتی برخی از شاهزادگان و وزرای دولت امان الله خان، آنگونه که در کتاب روایت شده است، با سفارت ایران رابطه خصوصی داشته اند.
در شرح حال شاهزاده محمد کبیر برادر امان الله خان، شاهزاده امین الله پسر امیر عبدالرحمان خان، محمد یعقوب خان وزیر دربار امان الله خان، محمود خان پسر خاله و از اعضای دفتر امان الله خان و بسیاری دیگر از درباریان آمده است که همگی با سفارت ایران روابط خصوصی داشته اند.
تالیف و تدریس
کاتب در زمان امان الله خان علاوه بر تدریس در مکتب حبیبیه به تالیف کتب درسی هم اشتغال داشت و در این دوره گویا عضو هیاتی علمی، با عضویت کسانی مانند عبدالواسع قندهاری و بدری بیگ بوده است.
طبق برخی از نوشته ها، از جمله دانشنامه ادب فارسی، کاتب در لوی جرگه پغمان حضور داشت و خواستار به رسمیت شناختن مذهب تشیع در کنار مذهب تسنن شد که با مخالفت برخی از روحانیان متعصب سنی روبرو شد و این امر به ضرب و شتم او انجامید.
سفر به هزاره جات
بعد از فرار امان الله خان، حبیب الله کلکانی معروف به "بچه سقا" به قدرت رسید که در حکومت چند ماهه خود با مقاومت مردم هزاره، که طرفدار امان الله خان بودند، روبرو گردید.
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، حبیب الله کلکانی هیاتی از رجال هزاره به سرپرستی فیض محمد کاتب به هزاره جات فرستاد تا مردم هزاره را برای صلح با حکومت ترغیب کند. کاتب اگر چه در ظاهر از حکومت طرفداری می کرد، ولی در مجالس خصوصی هزاره ها، آنها را به مقاومت ترغیب می نمود.
پس از بازگشت کاتب از هزاره جات، جاسوسان حکومت کاتب را متهم کردند که مردم را به پایداری و عدم سازش بر انگیخته است و حبیب الله کلکانی بعد از دریافت این اخبار کاتب را دستگیر و مورد ضرب و شتم فروان قرار داد که برخی بر این باورند که کاتب بر اثر همین ضرب و شتم از دنیا رفت.
ضرب و شتم و درگذشت کاتب
طبق نوشته غلام محمد غبار در کتاب افغانستان در مسیر تاریخ: "مردم دعوت هیئت را رد و خودشان را زنده از راه وردک به کابل رجعت دادند. در نتیجه همین رفت و آمد هیات بود که بچه سقا بر میرزا فیض محمد خان نویسنده سراج التواریخ مشتبه گردید و او را چوب بسیار زد، میرزا مریض شد و بعدها به ایران رفت و بعد از معالجه بر گشت و بمرد."
اما آنگونه که علی رضوی غزنوی در شماره ۱۲ "سراج" خاطرات برخی از یاران و نزدیکان کاتب را نقل کرده، این احتمال هم وجود دارد که کاتب بر اثر ضرب و شتم حکومت وفات نکرده باشد.
در نوشته آقای رضوی آمده: "...فردا که آقای طاهری باز وارخطا (سراسیمه) رفته تا خدای نکرده ملا را چیزی نشده باشد، دیده که وی در خانه خود در گذر (کوچه) شاسمندهای چنداول در نزدیک کلکین (پنجره) نشسته است و به لهجه همیشگی غزنیچی خاص خود به او گفته است: "گفتم که اگه امشو نمردم دیگه نمومرم".
در ادامه همین نوشته، رضوی غزنوی نقل می کند که: "ملا پس از واقعه لت و کوب(ضرب و شتم)، بسیار ناتوان و یک مشت استخوان شده بود. روز ها در دکان (مغازه) میر اکبر آقا می نشست و در کمال احترام انگشت نما بود. ملا در سال اول پادشاهی نادر شاه نیت زیارت امام هشتم را کرد و از راه کویته بلوچستان عازم ایران شد... از سفر زیارت ملا و برگشتنش از مشهد معلوم می شود که وفات او هم از اثر مضروب شدن نبوده و خدا دانا تر است."
کاتب در ۱۶ جدی سال ۱۳۰۹ خورشیدی در "بالا جوی" منطقه چنداول کابل به خاک سپرده شد. او سه بار ازدواج کرد. همسر اول او از قره باغ بود که از او صاحب پسری به نام عبدالصمد و یک دختر گردید، همسر دوم او دختر میرزا خان بابا از کابل بود.
دقیق نویس
ملا فیض محمد کاتب آثار پر شماری نوشته است که برخی منتشر و برخی تا کنون توفیق چاپ نیافته است.
کاتب را می توان یکی از پرکارترین و دقیقترین تاریخنویسان افغانستان دانست که تا کنون نیز کسی به پای او نرسیده است و حجم تالیفات کاتب به بیش از شش هزار صفحه و آثار کتابت شده او به بیش از ده هزار صفحه بالغ می گردد.
آثار
سراج التواریخ
سراج التواریخ را امیر حبیب الله خان شخصا سانسور کرده است.
سراج التواریخ مهمترین اثر تالیفی فیض محمد کاتب می باشد که طبق نوشته اکثر صاحبنظران مستندترین کتاب تاریخی افغانستان است که تا کنون منتشر شده است.
عبدالحی حبیبی مورخ مشهور افغانستان در کتاب جنبش مشروطیت بر این نظر است که "سراج التواریخ که از کارهای ایام پختگی و تجربه های زندگانی او است، نخستین کتاب ضبط وقایع دولتی افغانستان شمرده می شود و برای مورخان دیگری که آثار خود را مطابق به موازین جدید تاریخ نویسی می نوسند، بهترین منبع معلومات به شمار می آید."
سراج التواریخ در چهار جلد نوشته شده است و در جلد اول وقایع سالهای حاکمیت خاندان محمدزایی و جلد دوم تاریخ حاکمیت دوست محمد خان تا سقوط محمد یعقوب خان را در بر دارد که در زمان حاکمیت امیر حبیب الله در کابل به چاپ رسیده است.
جلد سوم سراج التواریخ مربوط به وقایع زمان تسلط امیر عبداالرحمن خان است که مهمترین و بزرگترین بخش این کتاب است که در ۸۶۲ صفحه به قطع بزرگ و حروف ریز نوشته شده و در سال ۱۳۳۳ قمری به چاپ رسید، ولی امیر حبیب الله خان حکم به توقیف آن داد و فقط چند نسخه از آن در اختیار عموم قرار گرفت.
جلد چهارم سراج التواریخ که مربوط به وقایع حکمروایی امیر حبیب الله خان می شود هرگز توفیق چاپ پیدا نکرد و سال گذشته دولت افغانستان یک نسخه از این کتاب را به قیمت ۲۵ هزار دالر از یک کتابخانه خصوصی خریداری نمود و در آرشیو ملی بایگانی کرد.
طبق اسناد و شواهد موجود، جلد چهارم سراج التواریخ نیز همزمان با جلد سوم آن نوشته شده است و شرح بسیاری از رویداد های مندرج در جلد سوم به جلد چهارم ارجاع داده شده است.
از آگهی فروش سراج التواریخ هم که در شماره ۲۱ سال پنجم نشریه سراج الاخبار در ۱۱ سرطان ۱۲۹۵ به چاپ رسیده به خوبی مشخص است که حتی جلد چهارم این کتاب هم در همان زمان امیر حبیب الله به زیر چاپ رفته است.
در آگهی آمده است: "چون کتاب مستطاب سراج التواریخ چهار جلد می باشد که اگر در یک وقایه شیرازه می شد حجم کتاب موجود کلان می شد. لهذا اعلیحضرت همایونی والا امر نمودند که جلد اول و دوم در یک شیرازه و جلد سوم و چهارم آن که هنوز در زیر طبع می باشد پس از آنکه از طبع بر آمد مقوا کرده شده و انشاالله اعلان فروش آن نشر کرده خواهد شد."
تحفة الحبیب
"تحفه الحیب" نام یکی دیگر از آثار کاتب است که در سه جلد نوشته شده و به حوادث تاریخی مربوط به پاشاهان قبل از حبیب الله خان پرداخته که تا کنون چاپ نشده است.
حکمای متقدمین
"تاریخ حکمای متقدمین" این کتاب را کاتب هنگامی نوشته است که از امر تاریخ نگاری به صورت رسمی فراغت داشته و چنانکه از نام کتاب پیدا است به حیات حکمای قدیم می پردازد. این اثر در سال ۱۳۰۲ شمسی از روی خط مولف در مطبعه معارف در ۱۸۹ صفحه به چاپ رسید.
کاتب علاوه بر آثاره متعددی که نوشته در بررسی و تصحیح و تالیف کتاب های درسی هم نقش داشته است و مقالات زیادی از او در نشریه "سراج الخبار"، "آینه عرفان" و "حی علی الفلاح" به چاپ رسیده است.
دیگر آثار تالیفی:
فیضی از فیوضات، چاپ نشده
تذکره الانقلاب، چاپ نشده
سراج التواریخ- بخش دوم از جلد سوم، چاپ نشده
امان الانشا، چاپ نشده
امان التواریخ، چاپ نشده
تاریخ عصر امانی، در دسترس نیست
فقرات شرعیه، در دسترس نیست
وقایع دارالسلطنه، هزاره جات و ترکستان
زمامداری و سیاست کشورداری (در مجله حبل الله چاپ شده است)
آثار تحریر شده به خط میرزا فیض محمد کاتب
دیوان شهاب ترشیزی
در بیان شهاب فیوزهای ضربدار
تحفه الحبیب (در ۳ جلد)
سراج التواریخ (در ۳ جلد)
سراج التواریخ به خط عادی مولف
امان التواریخ، جلد ۱،۳،۴،۷
تاریخ حکمای متقدم (از روی خط مولف چاپ شده)
تذکرة الانقلاب
فیضی از فیوضات
یاداشتهای وقایع مختلف افغانستان
زمامداری و سیاست کشورداری (در مجله حبل الله چاپ شده است)
منابع:
۱- سراج التواریخ، فیض محمد کاتب، کابل ۱۳۳۳ قمری
۲- سراج الاخبار، سال پنجم، شماره ۲۱ یازدهم، سرطان ۱۲۹۵ خورشیدی، کابل
۳- آینه عرفان، (نشریه وزارت معارف افغانستان در دوران امان الله خان)؛ ۱۳۰۳ خورشیدی، کابل.
۴- افغانستان در مسیر تاریخ، غلام محمد غبار، جلد اول.
۵- دانشنامه ادب فارسی در افغانستان، حسن انوشه، ۱۳۸۷ خورشیدی، تهران.
۶- پژوهشی در سراج التواریخ و ملا فیض محمد کاتب، حسین نایل، سراج، سال ششم شماره ۱۶ و ۱۷، مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان، قم، ایران.
۷- به یاد فیض محمد کاتب پیش آهنگ تاریخ نویسی در افغانستان معاصر، دکتر سید علی رضوی غزنوی، سراج؛ شماره ۱۲، سال سوم، ۱۳۷۶ خورشیدی، قم، ایران.
۸- شیوه تاریخ نگاری و تاریخ سازی در افغانستان و جهان، بصیر احمد دولت آبادی، سراج، سال ششم، شماره ۱۸، سال ۱۳۷۸ خورشیدی
۹- چند سخن پیرامون سراج التواریخ و امان التواریخ، سید قاسم رشتیا، سراج، شماره ۱۲، سال ۱۳۷۶.
۱۰- یادی از محقق شهیر کشور فیض محمد کاتب هزاره، سر محقق عبدالصابر جنبش، خط سوم، شماره ۸ و ۹، سال ۱۳۸۵ خورشیدی، مشهد.
۱۱- فیض محمد کاتب و روش تاریخ نویسی، میر حسین شاه، تعاون، شماره چهار، سال هشتم، ۱۳۷۹ خورشیدی، پاکستان.
۱۲- کرسی نشینان کابل (احوال دولتمردان افغانستان در روزگار امیر امان الله خان)، سید مهدی فرخ، به کوشش محمد آصف فکرت، سال ۱۳۷۰، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، تهران.
۱۳- جنبش مشروطیت در افغانستان، عبدالحی حبیبی، ۱۳۶۳ خورشیدی، کابل.
Link to source: http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2011/01/110104_k02-kateb-live-and-books.shtml
Subscribe to:
Posts (Atom)